Бизнес пен спорт бөлінбейтін ұғым. Алайда еуропалық континенттегі жетекші мемлекеттерде футболға инвестициялар әдетте бизнес жоба (мысалы, Челси, ПСЖ, Манчестер Сити секілді клубтарға инвесторлардың келуі) ретінде қарастырылса, Қазақстанда дотациялық ситатта ғана ие. Инвестицияның қаржы ағынын шын мәнінде отандық футбол мен оның инфрақұрылымына жіберу туралы шешім қабылдаған тұлғалардың бірі – Қазақстандағы танымал бизнесмен, «Lancaster Group» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы мен иесі Берік Қаниев. Біздің басылымызға берген шағын сұхбатының барысында Берік Қаниев балалар мен жасөспірімдер футболының дамуы, футболға инвестицияны салу туралы айтып беріп,жалпы ҚФФ дамуы векторындағы өз позициясын белгіледі.
– Берік Сералиевич, жақында Алматыда балалар мен жасөспірімдер футболын дамыту мәселелері бойынша конференция өтті. Конференция спорт қауымдастығы өкілдерінде түрлі пікірді қалыптастырды. Конференцияға сіз қандай баға бересіз?
– Бұл өте жемісті және позитивті конференция болды. Біріншіден, барлығы көптен бері ҚФФ Президентінің қатысуымен ашық форматта өтетін конференцияны күтті. Біз интерактивті режимде балалар мен жасөспірімдер футболы бағдарламасын талқылау мүмкіндігіне ие болдық. Конференцияның форматы көптеген мамандар мен қонақтарға өздерін қызықтыратын сұрақтарды қойып, пікірлерін білдіріп, ашық түрде күрделі сұрақтарды талдай отырып, оларды шешудің жолдарын қарастырды. Барлық қатысушылар конференцияға жауапты түрде дайындалғандықтан пікірталас өте қызықты өтті. Іс-шараның қорытындысы бойынша бағдарламаны бірауыздан қабылданды. Мен мұндай жиындарды қолдаймын, сол себептен болар жақында ғана біз балалар жаттықтырушыларымен жеке кездесу ұйымдастырдық.
– Ерлан Қожағапанов ҚФФ жетекшісі лауазымына алғаш келгенде оны футбол саласының маманы емес деп сынаған адамдар көп болды. Жаңа жетекшінің бағыты дұрыс деп санайсыз ба?
– Иә, дұрыс деп санаймын. Адамды білу үшін оған жұмыс істеуге мүмкіндік беру қажет, себебі біздің еліміздегі ситуация оңай емес, бірқатар проблемалар бар. Футбол федерациясын бұрынғы футболшы басқаруы міндетті талап емес. Ерлан – өте қабілетті адам, ол әрдайым барлық жағдайдың мәнін толық түсінуге тырысады, көп тілдеседі, тиімді түрде өңірлермен жұмыс істейді, көптеген мәселелерді туындаған кезде бірден шешеді. Мысалы, шетелдік кеңесшілердің қатысуымен балалар мен жасөспірімдер футболын дамыту бағдарламасы әзірленді. Бүгінгі таңда ашық және жан-жақты талқылауға мүмкіндік беретін Федерацияның ашықтық моделінің болуы өте керемет. Бұған қоса федерация жетекшісі негізінен қоғамдық лауазым және әрқашан қоғамның қолдауын талап етеді.Ашық жиналыстар мен даму бағдарламасы жемісін беру қажет. Тиісінше Федерация жетекшісінің таңдаған бағыты дұрыс. Футбол саласындағы адамдар инфрақұрылыммен байланысты қиындықтарды, балалар баулаушыларының аз жалақысы, ойыншылардың ауысуы секілді мәселелерді тікелей айта бастады. Ерлан Қожағапановқа уақыт беру қажет. Жақын арада ерен еңбегінің жемісін көреміз деп үміттенемін.
– Сіз Алматы қаласының Балалар және жасөспірімдер футболын дамыту жобасы жетекшілерінің бірісіз. Бұл жобаға қалай келдіңіз? Жобаны іске қосу қалай өтті?
– Мен ардагерлер мен жастардан тұратын «Арлан» атты жеке клубыммен белсенді түрде айналысамын. Біз өз уақытында ЦСКА спорт базасына (редакциядан – Сәтпаев көшесі мен Фурманов көшесінің қиылысы) 600 жас футболшының көмегімен газон төседік. Бұл балаларға арналған әлеуметтік жоба болды. Қаладағы жағдайды талдап, бізге жеке клуб пен БЖСМ үшін балалар мен жасөспірімдер футболы лигасы керек деген тұжырымға келдік. Себебі бізде жеке командалар жетерлік, ал жарыс үдерісі мен біріншіліктер жоқ. Тіпті ауладағы футболшыларға да қарастырылмаған! Әрине «Былғары Доп» турнирі бар, бірақ оған кәсіби емес, қарапайым мектептердің оқушылары қатысады. Біз менің досым Марат Абдилдабековпен (редакциядан «Қазақтелеком» АҚ-ның IT технологиялар бойынша бас директоры) бірге 2011 жылдан бері жақсы қарқынмен дамып келе жатқан осы жобаны іске қосу туралы шешім қабылдадық. Бүгінгі таңда жоба шамамен 2000-нан астам адам мен 60-қа жуық команданы қамтиды. Лиганың танымалдылығы соншалықты енді «А» лигасынан басқа «Б» лигасы да бар. Бірінші лигада 5 жас категориясы бойынша 12 команда өнер көрсетсе, екінші командада 5 жас категориясы бойынша 8 команда ойнайды. Біз шамамен 100 команда қатысады деп күтудеміз. Әрбір сенбі мен жексенбі күндері командалар тәжірибе жинау үшін жарыс үдерісінде күштерін сынайды.
Лиганың бес жылдығына арналған соңғы марапаттауына балалардан, олардың ата-аналарынан тұратын шамамен 800 адам жиналды. Кішкентай балаға сахнаға шығып, футбол ардагерінің қолынан жүлде алу өмір бойы есте қалатын сәттің бірі болатыны сөзсіз. Бала болашақта кәсіби футболшы болмаса да, мұндай есте қаларлық оқиға кез келген жастағы баланы тәрбиелеу үшін маңызды екендігі анық. ҚФФ-ның балалар мен жасөспірімдер футболын дамыту сұрақтары бойынша вице-президент ретінде шақыруын қабылдап, мен, Марат және басқа әріптестеріміз осы жобаны Федерация эгидасымен Қазақстанның барлық аймағында таратуды негізгі мақсатымыз етіп таңдадық. Қазір бізде сегіз өңірмен уағдаластық бар және мен 2016 жылдың соңына дейін ауылдар ауылдармен, аудандар аудандармен ойнап, жеңген командалар Алматыда немесе Астанада ақтық сында күш сынайтын болады. Ал турнир жеңімпаздарын шетелге жібереміз. Мен жаппай балалар мен жасөспірімдер футболы арқылы біздің чемпионатымыздың деңгейін нақты көтере аламыз дегенге сенемін.
– Жарыста «Қайрат» командасы футболшыларының болмауы туралы көп сөз қозғалды…
– …олар басында қатысқан жоқ. Кейінірек қызығушылық білдіріп, лигаға қатысуға тілек білдірді. Осы жылы жарысқа «Қайрат» футбол командасының қатысуы біздің лигамыз үшін үлкен бедел мен мәртебе. Бұл ретте біз барлық 5 филиалды орналастыра алмаймыз, сондықтан олардың екеуі ғана ойынға қатысатын болады. Әрине, әрбір жаттықтырушы жұмысының нәтижесін жарыс барысында көруді қалайды. Бірақ барлық командалар жарыстағы орындардың саны шектеулі екендігін түсінуі қажет. Кез келген турнирдің ақырғы мақсаты жақсы нәтижеге қол жеткізу, ал талантты футболшылардың өздерін көрсетіп, «Қайрат» футбол командасының құрамына кіру екендігі барлығымызға анық. Ал қалған балалар үшін бұл қосымша машық, денсаулықты нығайту және оқуда алдыға ұмтылу үшін стимул болады.
– Ал енді Сізге футбол жанкүйері ретінде сұрақ. Қазір еліміздегі құраманың бас жаттықтырушысын тағайындау үдерісі тым созылып кетті. Жаттықтыруды отандық немесе шетелдік маманға табыс ету сұрағы қызу талқыланып келуде. Осы сұрақ бойынша Сіздің пікіріңізді білуге болады ма?
– Біз өзімізде жақсы жаттықтырушылар бар екендігін түсінуіміз қажет, бірақ шетелдік маманды шақырып, біздің мамандарымызға үздік тәжірибені, білім мен технологияларды алу мүмкіндігін беруіміз қажет. Шетелдік мектептер айтарлықтай дамыған екендігі ешкімге құпия емес, сондықтан, менің пікірімше, мұндай формула тиімдірек. Мысалы, Жозе Моуринье «Порту» футбол командасында бас жаттықтырушының көмекші болып жүрген, кейін танымал жаттықтырушыға айналды және жергілікті кадрлар көтерілді. Немесе, мысалы, «Қайрат» клубының және Қазақстан құрамасының бразиялық жаттықтырушысы Какаудың бастамасымен біз жақында Еуропа чемпионатының қола жүлдегері атандық. Менің пікірімше, біздің Академияға шетелдік мамандарды шақырып, олардың көмекші ретінде үздік тәжірибені алу мақсатында перспективті жас тәлімгерлерді тағайындау қажет.
– Біздің футбол жаңа, жоғары деңгейге клубтар жеке қолға өткенше жетпейді деген тұжырыммен келісемін. Біздің футбол жеке қолға өтуге қазір дайын деп есептейсіз бе? Немесе мемлекеттік жеке әріптестік нысанын қолдайсыз ба?
– Бұл негізінен дайын модель. Әрине, клубты өз меншігіне алуды қалайтын бизнесмендер бар, бірақ бұл көптеген бизнесмендер үшін шығыны көп сауық болатыны сөзсіз. Егер бұл Еуропада тиімді бизнес болса, бізде футболға тек оны жан тәнімен сүйетін және клубтарды қаржыландыруды қалайтын адамдар ғана қатысты.Біздің елімізде стадиондарға келушілердің саны аз, жарнамалар, сату атрибутикасы және т.с.с. жоқ. Әрине футболды жеке қолға беруге болады, бірақ ол үшін уақыт қажет. Менің пікірімше, инвесторларға футболға қаражатты клуб пен бизнес үшін жақсы нәтиже алып келетіндігіне көз жеткізген кезде ғана сала бастайды.
– Менің ойымша, Қазақстанда ең үздік футбол жобаларының біріне «Цесна» клубы жатады. Осы клубтан үлкен футболда өнер көрсеткен көптеген футболшылар шыққан. Сіздің инвестицияларыңыз негізінен жаппай сипаттағы футболға бағытталған. Жоспарыңызда Академия секілді құрылымды іске қосу жоқ па?
– Мен қалалық әкімшілік басшылығымен спорт нысандарының бірін басшылыққа алу сұрағы бойынша сөйлестім. Себебі бүгінгі таңда инфрақұрылыммен байланысты проблемалар бар, ал футбол бойынша қала лигасын және басқа спорт іс-шараларын ұйымдастыру үшін арнайы алаңдар қажет. Мұндай жобалардың өтелімділігі күрделі, бірақ меценаттар мен футбол жанкүйерлері үшін өзінің Академиясын құрастыру жақсы идея және мұндай идея менде бар. Өз уақытында мен бұл идеяны ЦСКА стадионында жүзеге асырғым келген, бірақ ЦСКА мемлекеттік ұйым болды және мемлекеттік-жеке әріптестік туралы заңның болмауына байланысты кемшіліктер болды және мұндай жобаларға қатысу жөнсіз деп саналған. Бірақ осы модельді қазір МЖӘ негізінде бізге қолайлы шарттармен жүзеге асыру мүмкін болса, біз жобаны толық басқарып, осы идеяны қарастыратын едік.